Το καρστικό έδαφος εμφανίζει λίγες διόδους επιφανειακής ροής νερών. Οι ποταμοί και τα ρέματα συχνά εξαφανίζονται σε υπόγειες κοιλότητες και αφού ταξιδέψουν στα σπήλαια, επανεμφανίζονται στην επιφάνεια με τη μορφή μεγάλων πηγών (κεφαλάρια). Η κυκλοφορία των υπόγειων νερών είναι εντονότερη σε περιοχές γειτονικές προς κοιλάδες.
Σε όλο τον όγκο του βουνού υπάρχουν πηγές, με εξαιρετική ποιότητα νερού.
Το βουνό ξαπλώνεται περήφανο, σε 25χλμ. μήκος. Οι σουβλερές κορυφές του τρυπούν τα σύννεφα, οι ράχες του σχηματίζουν στον ορίζοντα γιγάντιες ανθρώπινες παραστάσεις. Πλαγιές, φαράγγια, σπηλιές, ρεματιές, περίεργες τρύπες (δολίνες), μεγάλες κλειστές λεκάνες (πόλγες), μικρολίμνες, σάρες, σγκαβαλιές, σταλαχτίτες, αποτελούν πρόκληση προς φυσιολάτρες, τολμηρούς ορειβάτες και αναρριχητές για εξερεύνηση.
Από τον Κόζιακα διέρχεται το διεθνές μονοπάτι υπερσυνοριακών διαδρομών Ε4.
Από τα Λιβάδια ξεκινάει δρόμος προς την ψηλότερη κορυφή (1901 μ.) την Αστραπή. Απ' εδώ «ο Θεός έριχνε τις αστραπές και σκότωνε τους ζωοκλέφτες» (Α. Χατζηγάκης). Η θέα από κει είναι απέραντη, όσο φτάνει το ανθρώπινο μάτι, όλο το θεσσαλικό κάμπο, την οροσειρά Χάσια - Αντιχάσια, τα βουνά Ζυγού, το Περιστέρι και άλλα της Πίνδου. Σε υψόμετρο 1.738μ. πλάι στη βρύση Μπακόλα (αρματολού του 1821) στήθηκε ανθρώπινο έργο το καταφύγιο Χατζηπέτρος με 6 κλίνες.
Το καταφύγιο κτίσθηκε από τον ΕΜΟΤ αρχικά. Αργότερα έχει επισκευαστεί εξ' ολοκλήρου σχεδόν από το ΚΕΝΑΚΑΠ. Πιο κάτω και πριν από το καταφύγιο, σε πετρωτές ξέθρες ήταν κάποτε το μαντρί Γιάκατου (παλιός αρχιτσέλιγκας - οπλαρχηγός) και η θέση Αρβανίτες, όπου κλέφτες σκοτώσανε Αρβανίτες. Ανάμεσα στις τοποθεσίες Αστραπή και Αρβανίτες κυλά με βουή νερό - νερομάνα.
Πιο δεξιά ένας γιγάντιος βράχος, τρύπιος στη μέση, φράζει το φαράγγι που οδηγεί στα χωριά των ριζών του Κόζιακα, γνωστό με το όνομα «Τρύπιο Λιθάρι». Λέγεται ότι, απ' εδώ διέφυγε ο Καραϊσκάκης, κυνηγημένος από τους Στορνάρη και Ράγγο, για ν' αποφύγει αδελφική αιματοχυσία. Συνεχίζοντας πιο δεξιά, σε μικρό οροπέδιο, σε υψόμετρο 1.500 - 1.600μ. μια λιμνούλα διαμέτρου 100μ. περίπου. Η παράδοση λέει ότι το στοιχειό του Γοργογυρίου τρύπησε το βράχο και έστρεψε τα νερά προς το Γοργογύρι. Τους καιρούς εκείνους, που δεν υπήρχε τεχνητός πάγος, από τις σπηλιές του Κόζιακα φέρνανε παγωμένο χιόνι, για τις περιπτώσεις αρρώστων που απαιτούνταν πάγος.
Η Βίγγα - Μπουντούρα
Εκτείνεται από το ρέμα της Αγίας Κυριακής και φτάνει πάνω από το χωριό Περλιάγκο. Δασοσκεπές αλλά και μεγάλο μέρος γυμνό, με οροπέδια, πλαγιές, ρεματιές, σάρες.
Φιλοξενεί μαντριά βλάχων και σαρακατσάνων.
Η Φούρκα και ο Κεπτινέλος
Στη συνέχεια προς τα δυτικά, δασοσκεπή κατά το μεγαλύτερο μέρος. Λέγεται ότι ήταν ένα βουνό, αλλά κατά τις γεωολογικές ανακατατάξεις, χωρίστηκαν με το φαράγγι της Μάνας.
Ο Κεπτινέλος κακοτράχαλος, κοφτερά βράχια, χαράδρες, γκρεμούς, άγριος, επικίνδυνος αλλά προκλητικός για τολμηρούς και έμπειρους ορειβάτες.
Το φαράγγι της Μάνας είναι μία περιοχή δυσπρόσιτη, άγρια αλά πανέμορφη. Εδώ βρήκαν καταφύγιο, τα τελευταία χρόνια, τα αγρίμια και πουλιά που έχουν απομείνει και που άλλοτε αφθονούσαν σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
Εδώ υπάρχουν σήμερα η αγριόγατα, ο ασβός, το κουνάβι, η βίδρα, το αγριόγιδο, το ελάφι, το ζαρκάδι, η αρκούδα, ο αετός, το γεράκι, η κίσσα, διάφορα είδη τσικλητάρας (δρυοκολάπτης), η κυργιαρίνα, ο κότσιφας, το νερομπαμπλέκι (αφθονούσε, άλλοτε, στις όχθες των ρεμάτων), ίσως το τελευταίο ζευγάρι από το είδος. Κοπάδια από πέρδικες ξαφνιάζουν με το φτεροκόπημά τους.
Εδώ στη γαλήνια αγριάδα, μπορεί κάποιος να αισθανθεί μόνος με τη φύση, πρωτόγονος. Θα αφουγκραστεί, θα θαυμάσει το μεγαλείο της, θα βιώσει την ομορφιά με όλες τις αισθήσεις, θα ταυτισθεί, θα νοιώσει μέρος της φύσης. Θα ξαφνιαστεί από το οξύ κράξιμο του αετού, που διαγράφει κύκλους στον ουρανό, καθώς παρατηρεί σχολαστικά το έδαφος, αναζητώντας την τροφή του. Θα ακούσει το κροτάλισμα της τσικλητάρας, στον κορμό του γέρικου έλατου, που αντηχεί στις ορθοπλαγιές και στα βαθουλώματα του φαραγγιού.
Λογιών - λογιών ήχοι, φωνές ξέμακρες που μοιάζουν άγνωστες, απόκοσμες, μα που είναι τόσο γνώριμες, τόσο δικές μας, φτάνουν από τον οικισμό και αντηχούν στο φαράγγι. Θεσπέσιες μυρωδιές πλημμυρίζουν τον αέρα, εναλλάσσονται διακριτικά και μας προκαλούν να τις γνωρίσουμε. Είναι η μυρωδιά του τσαγιού, του μούσκου, της ρίγανης, του αμάραντου και πολλών άλλων αγριολούλουδων που συναντάμε στην άκρη του μονοπατιού. Το τοπίο δεν είναι νεκρή φύση. Ζουν, αναπτύσσονται και κινούνται ζωντανοί οργανισμοί, ως σπάνια πανίδα και χλωρίδα.
Το φαράγγι είναι ένα παρθένο κομμάτι γης, που λόγω του δυσπρόσιτου, ίσως, δεν το άγγιξε η «αξιοποίηση». Εδώ δεν ακούστηκε -ακόμα- το στριγγλό μούγκρισμα του αλυσοπρίονου, ούτε το μαρσάρισμα του AUTO-MOTO BUSINESS. Λιγοστές πατημασιές ανθρώπων αποτυπωμένες στους δασόδρομους και στα γούπατα. Πατημασιές αρκούδας στη λάσπη προκαλούν ανατριχίλα. Παρθένες συστάδες δάσους, με όλα τα είδη φυτικών και ζωικών οργανισμών, συνθέτουν ένα ζωντανό δρυμό.
Στη Μάνα υπάρχουν οι πηγές που υδρεύουν το χωριό σήμερα, αλλά και παλιά όπως αυτό μαρτυρούν απομειναδια από το κιούγκι, το οποίο δεν ξέρουμε πότε ακριβώς κατασκευάστηκε. Πάντως από τα υλικά, πέτρα και κονίαμα, με ασπράδι αυγού, το γνωστό κουρασάνι για στεγανότητα, παραπέμπει σε πολλά χρόνια πριν και αναφέρεται ως δύσκολο έργο για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Ένα μεγάλο κομμάτι είναι λαξευμένο στις πλαγιές κάθετων βράχων. Πολύ αργότερα στο κιούγκι αυτό έχουν τοποθετηθεί οι σωλήνες του σύγχρονου υδραγωγείου.
Η Γκιώνα
Η Γκιώνα απέναντι δασοσκεπής κατά το πλείστον, πιο ψηλά βραχώδης και επιβλητική. Συνέχεια η Μπέρτα με πολύ πυκνό δάσος ελάτης. Οφείλει το όνομα στον Μπέρτα ή Μπερτούλη, αργότερα Γάκη - Χατζής. Η Μαρόσα στο βάθος και νότια, κλείνει τα τείχη του Περτουλίου. |
Διαμονή
στο Περτούλι 
Εξερευνήσεις