Η μοναδική ομορφιά της Πίνδου και ο θαυμασμός που μας προσφέρει σε κάθε περιήγησή μας το εκπληκτικό τοπίο είναι κάτι το απρόσμενο.

Η Δέση είναι η επόμενη έκπληξη για τον επισκέπτη της περιοχής. Στέκεται αγέρωχα στα 1070 μ. με ελάχιστους κατοίκους κατά την χειμερινή περίοδο που στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι

ηλικιωμένοι, σε αντίθεση με την καλοκαιρινή περίοδο καθώς η Δέση πλημμυρίζεται από ντόπιους και ξένους επισκέπτες.
Την ομορφιά της ολοκληρώνουν τα πετρόκτιστα σπίτια που δένουν αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον, οι πετρόκτιστες βρύσες, ο παραδοσιακός πετρόκτιστος νερόμυλος κοντά στο ποτάμι, κάτω από τον οικισμό ο οποίος δυστυχώς σήμερα βρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης, αλλά και η μισοκατεστραμμένη πέτρινη γέφυρα στα ανατολικά πριν μπούμε στον οικισμό, από την οποία σώζεται μόνο το αριστερό της βάθρο.
Οι πολλές πηγές και γενικότερα τα άφθονα νερά που κατακλύζουν τον τόπο, οι κοντινές κορυφογραμμές Αυγό, Χαμένο, Ξηροβούνι και Μεσοβούνι και τα πυκνά δάση συμπληρώνουν το παζλ του μοναδικού τοπίου που θα αντικρύσει ο κάθε επισκέπτης.
Η πλούσια πανίδα (αγριόγιδα, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκους) αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης περιοχής.

Η Δέση είναι αυθεντικό βλαχοχώρι με τους κατοίκους της σε κάθε ευκαιρία να πραγματοποιούν πολλά παραδοσιακά γλέντια με χορούς και άφθονο φαγητό. Σημαντικότερες πολιτιστικές παραδοσιακές εκδηλώσεις που γίνονται είναι:

20 Ιουλίου, του Προφήτη Ηλία (στην ομώνυμη εκκλησία ), με τριήμερο εκδηλώσεων. Τα προεόρτια ξεκινούσαν από την πλατεία του χωριού με παραδοσιακές στολές και τη συνοδεία των οργάνων, στη συνέχεια την ημέρα της γιορτής με πανηγυρική δοξολογία στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία και κορυφωνόταν στην πλατεία του χωριού με ατελείωτο γλέντι. Τέλος στις 21 Ιουλίου ο χορός τελείωνε με άντρες και γυναίκες να συναγωνίζονται στις καλύτερες φιγούρες και οι πανηγυριώτες να τρώνε άφθονο ψητό κρέας, ντόπια φέτα και καλό κρασί. Στις μέρες μας το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία γίνεται στις 20 Ιουλίου και διαρκεί μία μόνο μέρα. Ξεκινά με λειτουργία στην ομώνυμη εκκλησία του χωριού, ακολουθεί αρτοκλασία και μετά τις απογευματινές και βραδινές ώρες οι ντόπιοι γιορτάζουν στα δύο καφενεία του χωριού με τοπικά μουσικά συγκροτήματα. 15 Σεπτεμβρίου, του Αγίου Βησσαρίωνα. Στα παλαιότερα χρόνια το πανηγύρι ξεκινούσε την παραμονή, 14 Σεπτεμβρίου, με περιφορά της εικόνας του Αγίου Βησσαρίωνα και του Τιμίου Σταυρού από την εκκλησία του προφήτη Ηλία σε όλα τα σπίτια του χωριού, των οποίων οι νοικοκυραίοι προσέφεραν ότι διέθεταν για την παρασκευή φαγητού που την επομένη μετά το πέρας της λειτουργίας θα μοιραζόταν στους πιστούς. Την επόμενη μέρα της γιορτής και μετά την λειτουργία στον Ιερό Ναό του Προφήτη Ηλία από τις 3 το πρωί άρχιζε η προετοιμασία του παραδοσιακού φαγητού "μπλοτς" (πρόβειο κρέας με πλιγούρι) στην πλατεία Χοροστάσι. Σήμερα οι όλες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται με μικρές διαφορές, κυρίως στην συγκέντρωση των υλικών για την παρασκευή του παραδοσιακού "μπλοτς"

Στην περιοχή της Δέσης μπορείτε να επισκευθείτε εκκλησίες και μοναστήρια, το καθένα από αυτά με την δική του ιστορία, όπως:

Την Αγία Τριάδα (1798). Εχει κτιστεί στη θέση παλιότερου ναού. Σήμερα σώζονται το καθολικό, ερείπια της βόρειας πτέρυγας των κελιών και σημαντικά τμήματα του περιβόλου στην ανατολική και βόρεια πλευρά. Το καθολικό είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο.. Στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες, στη δυτική πλευρά του ναού, στο νάρθηκα, και στο ιερό. Η εκκλησία φέρει από τα σπάνια ενυπόγραφα εικονογραφικά έργα από τους Χιονιαδίτες ζωγράφους Μιχαήλ και Γεώργιο το 1798. Την Αγία Παρασκευή, ξωκλήσι, στο δάσος "Πασχαλιώρι" που επισκευάστηκε πρόσφατα Του Αγίου Νικολάου, ξωκλήσι. Στο σημείο που βρίσκεται το ξωκλήσι παλιότερα έφτιαχναν καλύβες οι νομάδες Σαρακατσαναίοι κτηνοτρόφοι οι οποίοι μετακινούνταν από τα χειμαδιά προς τα χωριά. Του Προφήτη Ηλία, τρίκλιτη βασιλική (1965), η οποία βρίσκεται πάνω από την κεντρική πλατεία του χωριού στη θέση παλιότερου ναού ο οποίος γκρεμίστηκε και ανακατασκευάστηκε στα 1950 ή 1953

Για περιήγηση με το αυτοκίνητο και πεζοπορία μπορείτε να ακολουθήσετε τις διαδρομές από όπου θα απολαύσετε και να θαυμάσετε το υπέροχο φυσικό τοπίο:

Δέση - Μπαντένικα - Μπανταμάρια - Καταράκτες (και οδική) Δέση - Πασχαλιώρη (και οδική, μέσω Αγίου Νικολάου) Δέση - Καταράκτες στην "Κρέμαση" (δασικός δρόμος) Δέση - Σπήλαιο "Λέγκως" (δασικός δρόμος) Δέση - Χαλικόβουνο (2.135 μ. υψ.) (βατότητα καλή σε μονοπάτι χωρίς σήμανση) Δέση - Καπ-Γκρας (1930 μ.υψ.)

Δείτε και επισκευθείτε:

Τις κορυφές Αυγό (2.148 μ. υψ.) και Χαμένο (2.135 μ. υψ.) Τη βρύση Χοροστάσι, στην πλατεία του χωριού, πέτρινη και αναπαλαιωμένη από το 1940. Εκεί υπάρχει μνημείο του πάτερ Κοσμά Τη βρύση Μπότσια, πέτρινη με γυριστή κοπάνα, χαμηλά προς το ποτάμι Τη βρύση Μπαντισουρίν(ου), η οποία χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων, ΝΑ του χωριού Τη βρύση Τσάμαρι, με ξύλινη κοπάνα, η οποία και αυτή χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων, στα ΒΑ του χωριού Τη βρύση Νάνι (μικρή), κοντά στην Αγία Παρασκευή, προς το Μεσοβούνι με το ιδιαίτερο . χαρακτηριστικό της το πολύ κρύο νερό Τη βρύση Φαντιναμάρια, μεγάλη βρύση με γέρικο πλάτανο περιφέρειας 15μ. περίπου, στη μικρή πλατεία του χωριού Τη βρύση Μούμα (μάνα), κοντά στα τελευταία σπίτια του χωριού Τη βρύση Γκιγκόρ, (του Γρηγόρη), κοντά στην κατοικία του Απ. Τσιώλη

Οταν βρεθείτε στη Δέση αγοράστε -από καταστήματα, ταβέρνες, καφενεία και ιδιώτες - παραγωγούς, ντόπιο κρέας, τυροκομικά, ρίγανη, τσάι, μέλι, ντόπιο κρασί και τσίπουρο.
Ακόμη απολαύστε κεμπάπ, μοσχαροκεφαλή, πατσά, μπιφτέκι μοσχαρίσιο και γλυκάδια.