Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1925 στη θέση των μουσουλμάνων της Κόνιτσας εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τα χωριά Μιστί και Φάρασα της Καππαδοκίας.
Η πόλη της Κόνιτσας αποτέλεσε μεγάλο διοικητικό, οικονομικό, εμπορικό και πολιτισμικό κέντρο της περιοχής με το οποίο συνδέθηκαν οργανικά οι τέσσερις επιμέρους ενότητες της ομώνυμης Επαρχίας (τα χωριά του Σαραντάπορου, τα βλαχοχώρια του Σμόλικα - Γράμμου, τα χωριά της κοιλάδας του Αώου και τα χωριά του κάμπου της Κόνιτσας). Ο προσανατολισμός των κατοίκων των χωριών του Σαραντάπορου προς την οικοδομική τέχνη και τα συναφή επαγγέλματα τους έχει προσδώσει τον όρο «μαστοροχώρια» ενώ στα βλαχοχώρια της υποαλπικής ζώνης του Σμόλικα - Γράμμου η νομαδική κτηνοτροφία και οι συναφείς με αυτήν ασχολίες αποτελούν την κύρια δραστηριότητα των κατοίκων τους.

Σχεδόν σε όλα τα χωριά της κοιλάδας του Αώου που βρίσκονται στις νότιες πλαγιές του Σμόλικα (Παλιοσέλι, Πάδες, Άρματα, Δίστρατο) εκτός από ένα (Ελεύθερο) οι κάτοικοί τους προσδιορίζονται από την βλάχική τους καταγωγή και οι παραγωγικές τους δραστηριότητες

περιστρέφονται κύρια γύρω από την εκμετάλλευση των δασών. Εκτός από πριονάδες, καρβουνιάρηδες και κατραμάδες αρκετοί από τους κατοίκους των χωριών αυτών υπήρξαν κυρατζήδες, σαμαράδες και μυλωνάδες ενώ στο Ελεύθερο εξειδικεύονταν περισσότερο στην οικοδομική τέχνη. Τέλος τόσο στα χωριά του κάμπου της Κόνιτσας όσο και στην ίδια την Κόνιτσα η κύρια παραγωγική δραστηριότητα είναι η γεωργία. Επίσης το εμπόριο, η κτηνοτροφία και η μεταποίηση ξύλου κατέχουν σημαντική θέση στην τοπική οικονομία της πόλης ενώ ο τουρισμός τα τελευταία χρόνια γνωρίζει συνεχή αύξηση.

Από τις τέσσερις γεωγραφικές ενότητες των χωριών της Κόνιτσας μόνο η πόλη της Κόνιτσας και ορισμένοι από τους γύρω οικισμούς - το Ελεύθερο και η Πηγή στα ορεινά και η Καλλιθέα και η Κλειδωνιά στα πεδινά - βρίσκονται στα βόρεια και δυτικά όρια του Εθνικού Δρυμού Βίκου - Αώου. Από τις εκκλησίες των οικισμών αυτών αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μητροπολιτικός ναός του Αγ. Νικολάου (1854) και η «Κόκκινη Παναγία» (Ζωοδόχος Πηγή) στην Κόνιτσα (13ος - 14ος αι.) όπως επίσης οι ναοί που βρίσκονται στον παλιό οικισμό της Κλειδωνιάς: Κοίμηση Θεοτόκου, Αγ. Νικόλαος (1620), Αγ. Αθανάσιος (1617). Επιπλέον στην Πάνω Κόνιτσα διατηρούνται σε καλή κατάσταση πολλά από τα αρχοντικά των μπέηδων και των εύπορων χριστιανικών οικογενειών.