Επιλέξτε στον χάρτη,
την περιοχή που σας ενδιαφέρει |
|
|
|
|
| |
|
 |
Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας |
|
Λίγα λόγια για την ίδρυση του Μουσείου
Η Στεμνίτσα, γνωστή από την ιστορία της, αντί να ανταμειφθεί για την προσφορά της στον Αγώνα, μέρα με τη μέρα άρχισε να μεταβάλλεται σε μια έρημη πόλη. Λόγοι, όπως το ορεινό του εδάφους και οι συνθήκες της επικοινωνίας με τα μεγάλα κέντρα, επέφεραν μαρασμό και μεγάλο ρεύμα εκπατρισμού. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για την αναζωπύρωση του τόπου γεγονός που οδήγησε στην ίδρυση του Λαογραφικού Μουσείου Στεμνίτσας.
Το Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας εγκαινιάσθηκε την 1η Σεπτεμβρίου του 1985. Οι εργασίες για την οργάνωσή του ξεκίνησαν δυο χρόνια νωρίτερα με στόχο την προβολή της στεμνιτσιώτικης κοινωνίας και των τεχνών, φέρνοντας παράλληλα σε επαφή τους στεμνιτσιώτες κατοίκους με έργα νεοελληνικής χειροτεχνίας.
Με το σκεπτικό αυτό διαμορφώθηκαν τρεις θεματικές ενότητες:
- Η πλούσια, αριθμητικά και ποιοτικά, συλλογή των Ιδρυτών η οποία περιλαμβάνει αντικείμενα που προέρχονται από πολλές περιοχές της χώρας μας.
- Το πλούσιο ιστορικό ανάπτυξης και εξέλιξης των τεχνών.
- Η εσωτερική αρχιτεκτονική με τη διαρρύθμιση και διακόσμηση των νοικοκυριών.
|
|
 |
 Επισκέψεις |
Από 1/10 - 30/6
Καθημερινές 10 πμ - 1 μμ
Σαβατοκύριακα 10 πμ - 2 μμ
Κάθε Τρίτη κλειστό
Από 1/7 - 30/9
Δευτέρα & Κυριακή 10 πμ - 1 μμ
Τετάρτη - Πέμπτη - Σάββατο
10 πμ - 1 μμ και 6 μμ - 8 μμ
Παρασκευή 5 μμ - 8 μμ
Κάθε Τρίτη κλειστό
Υπεύθυνη:
Κα Βικτωρία Φρέντζου
Τηλ: 27950.81.252 |
|
|
 | Στο ισόγειο παρουσιάζονται σε αναπαράσταση τα εργαστήρια των τεχνιτών. Στο μεσοπάτωμα και τη σκάλα που οδηγεί σε αυτό, προβάλλεται η παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ο εξοπλισμός του στεμνιτσιώτικου σπιτιού. Στον ενιαίο πρώτο όροφο εκτίθεται σε προθήκες η πολυποίκιλη αρχική συλλογή Σαββοπούλου, η οποία απαρτίζεται από μεταβυζαντινές εικόνες, όπλα, έργα κεραμικής, μεταλλοτεχνίας, ξυλογλυπτικής, κεντήματα, υφαντά και εξαρτήματα από παραδοσιακές φορεσιές.
Το κτίριο
Το Λαογραφικό Μουσείο της Στεμνίτσας στεγάζεται σε τριώροφο κτίριο του 18ου αιώνα που χτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες μιας πολυμελούς οικογένειας. Η παράδοση του αποδίδει ιστορική σημασία διότι σε αυτό γίνονταν συγκεντρώσεις των οπλαρχηγών του 1821 και ακόμη, σ' αυτό έγινε η σύγκληση της Α' Πελοποννησιακής Γερουσίας στις 29 Μαΐου 1821.
Το κτίριο έχει κάτοψη παραλληλόγραμμη και είναι τριώροφο.
Το ισόγειο ή κατώι, χρησίμευε ως στάβλος και εκεί αποθηκεύονταν τα ξύλα και το κρασί μέσα σε τεράστια "βαγένια".
Στο μεσοπάτωμα ή μεσιανό, βρίσκονταν ο «γιούκος» και τα είδη διατροφής.
Τέλος, ο επάνω όροφος ή ανώι, ήταν ο κύριος χώρος κατοικίας.
Το οίκημα αρχικά ανήκε στην οικογένεια Τσεπρέ. Στη συνέχεια, περιήλθε στην οικογένεια Αλεξανδροπούλου και τελευταία στο Γεώργιο Χατζή, του οποίου οι έξι γιοι το δώρισαν στο σύνδεσμο Τρικολώνων, ο οποίος με τη σειρά του μεταβίβασε δωρεάν την οικία με πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή με σκοπό την ίδρυση του Λαογραφικού Μουσείου Στεμνίτσας.
Η οικία με την πάροδο του χρόνου κατέρρεε, αλλά χάρη στην πρόθυμη αρωγή των δωρητών του, αδελφών Χατζή, τη συνδρομή του αειμνήστου Ευάγγελου Καλλανιώτη και του ευγενή πατριώτη Αθανασίου Ιωάννου Μαρτίνου, έγινε η αναπαλαίωση του κτιρίου από την αρχιτέκτονα κ. Σούλα Μουτσοπούλου.
Παράλληλα έγινε η διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου, ενώ η εσωτερική διαμόρφωση έγινε από την αρχιτέκτονα κ. Ελένη Οικονομίδου. |
Η Στεμνίτσα
Η Στεμνίτσα, μια όμορφη κωμόπολη της Αρκαδίας, είναι χτισμένη πάνω στις πλαγιές του Μαινάλου. Η ιστορία της Στεμνίτσας χάνεται στο πρώτα μεταβυζαντινά χρόνια, και μόνο τον 16ο αιώνα βρίσκουμε τις πρώτες γραπτές αναφορές γι' αυτήν. Από τον 18ο αιώνα με την αύξηση του πληθυσμού της, η Στεμνίτσα, αναπτύσσεται σε σπουδαίο κεφαλοχώρι, σε Χώρα όπως λεγόταν και παράλληλα σημειώνει ξεχωριστή πνευματική, καλλιτεχνική και οικονομική ανάπτυξη.
Στα χρόνια του Αγώνα η Στεμνίτσα πρόσφερε πολλά, μαζί με τις γειτονικές της πόλεις της Γορτυνίας. Χαρακτηριστική είναι η προσφώνηση προς τους Στεμνιτσιώτες του Γορτύνιου Πρωθυπουργού Θ. Δηληγιάννη: "Ελλήνων εξυπνότεροι οι Πελοποννήσιοι, Πελοποννήσιων οι Αρκάδες, Αρκάδων οι Γορτύνιοι και Γορτυνίων οι Στεμνιτσιώτες".
Η ακμή της Στεμνίτσας συνεχίστηκε ολόκληρο τον 19ο αιώνα, ενώ από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όταν η μετανάστευση προς το εξωτερικό, αλλά και προς τα αστικά κέντρα του εσωτερικού, γενικεύτηκε, άρχισε και για τη Στεμνίτσα ο μαρασμός. Η παλαιά Χώρα Στεμνίτσα με τους 3.000 κατοίκους, σήμερα είναι χωριό με ολιγάριθμο πληθυσμό που ωστόσο κρατά ζωντανή την πλούσια ιστορία του. |
 |
|
Οι Τέχνες
Οι Στεμνιτσιώτες, φημισμένοι τεχνίτες, ιδιαίτερα από τον 17ο αιώνα έως τις αρχές του 2ου αιώνα, διακρίθηκαν ιδιαίτερα στην επεξεργασία των μετάλλων από τα οποία χρησιμοποίησαν κάθε είδος, από τα πιο απλά μέχρι και τα πιο πολύτιμα.
Αποτέλεσμα ήταν η Στεμνίτσα να γνωρίσει μεγάλη δόξα, χάρη στους χαλκωματάδες, τους μπρουντζάδες και κυρίως τους χρυσικούς της.
Χαλκωματάδες, καλαντζήδες ή καζαντζήδες, είναι οι τεχνίτες του χαλκού. Αυτοί έφτιαχναν σφυριχτές κατασκευές, με καρφωτές ή κολλητές συνδέσεις, έχοντας βασικά εργαλεία τους το σφυρί και το αμόνι.
Μπρουντζάδες είναι οι τεχνίτες που δούλευαν τον μπρούντζο, τον ορείχαλκο. Τα μπρούντζινα αντικείμενα (όπως οι καμπάνες, τα μανουάλια, τα καντάρια και μια ομάδα από εκλεκτά σε ήχο κουδούνια) κατασκευάζονται με τη χυτή τεχνική.
Από τα είδη αυτά των κατασκευών τους, και από την εξειδίκευσή τους στο καθένα, οι μπρουντζάδες είναι γνωστοί και ως καμπανάδες, κανταρτζήδες και κουδουνάδες.
Χρυσικοί ονομάζονται οι τεχνίτες που έφτιαχναν τα πιο μικρά και πολύτιμα αντικείμενα, από ασήμι και χρυσάφι. Η τάξη των χρυσικών της Στεμνίτσας ήταν η πολυαριθμότερη, και η φήμη της απλωνόταν σε ολόκληρη τη Βαλκανική.
Εκτός από τους τεχνίτες των μετάλλων, στη Στεμνίτσα γνώρισαν ακμή και άλλου είδους παραδοσιακοί τεχνίτες. Κυρίως ήταν τεχνίτες σχετικοί με την κατασκευή των εξαρτημάτων ενδυμασίας, όπως οι πασάδες για τα χοντρά μάλλινα ρούχα, οι τερζήδες που έραβαν και κεντούσαν φορεσιές, ακόμη και οι τσαρουχάδες και οι μπαλωματήδες, ή όσοι άλλοι έφτιαχναν αντικείμενα απαραίτητα για τις διάφορες ασχολίες των κατοίκων, όπως οι σαμαράδες ή σαμαρτζήδες, οι πεταλωτήδες, οι βαρελάδες, οι βαγενάδες και οι πριονάδες.
Οι περισσότεροι τεχνίτες της Στεμνίτσας εξασκούσαν την τέχνη τους σε μόνιμα εργαστήρια, παράλληλα όμως ήταν και οι πλανόδιοι. Ταξίδευαν το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου και έφταναν πολύ πιο πέρα από τα όρια της Αρκαδία ή της Πελοποννήσου. Έφταναν μάλιστα και στα νησιά του Ιονίου και έως την ξακουστή Πόλη και από την Αίγυπτο και την Κύπρο έως το Δούναβη.
Τα ταξίδια τους αυτά γίνονταν από οργανωμένες ομάδες τεχνιτών, τις κουμπανίες ήτα μπουλούκια όπως ονομάζονταν. Οι μετακινήσεις αυτές διακρίνονταν σε μακρινά ταξίδια πολλών μηνών και σε κοντινά που διαρκούσαν λίγους μήνες. Υπήρχαν όμως και τεχνίτες που έκαναν πολύ κοντινά και ολιγοήμερα ταξίδια, απλώς για να καλύψουν προσωρινές ανάγκες. |
Ο Χρυσικός
Η τέχνη του χρυσικού απαιτούσε έμφυτο ταλέντο, μεγάλη επιδεξιότητα, ευαισθησία και σωματική αντοχή. Ανάλογα με τις κοινωνικές, οικονομικές και εποχιακές συνθήκες, ο χρυσικός ασκούσε την τέχνη του είτε περιοδεύοντας, είτε στη Στεμνίτσα, στο μόνιμο εργαστήρι του.
Το υλικό που χρησιμοποιεί κυρίως είναι το ασήμι και πιο σπάνια το χρυσάφι. Συχνή ήταν η επαργύρωση ή η επιχρύσωση αντικειμένων που κατασκεύαζε από προσμίξεις δευτερότερων μετάλλων.
Στον ειδικό πάγκο (στο εργαστήρι) ή τη μικρή κασέλα (στις περιοδείες) ακουμπούσε τα εργαλεία του. Τα μέταλλα τα έλιωνε σε ειδικό καμίνι με τη βοήθεια φυσερού και τα πιο πολύτιμα μέσα σε ειδικά πήλινα μικρά χωνιά.
Τα αντικείμενα που κατασκεύαζαν οι χρυσικοί διακρίνονται ανάλογα με τον προορισμό και τη χρήση τους σε κοσμικά (κοσμήματα για τις παραδοσιακές γυναικείες φορεσιές, εξαρτήματα ανδρικού οπλισμού και σκεύη οικιακής χρήσης), και σε εκκλησιαστικά (σταυροί, δισκοπότηρα, καντήλια, θυμιατά, καλύμματα εικόνων και Ευαγγελίων - σταχώσεις) και άλλα.
Κύριες τεχνικές με τις οποίες ο χρυσικός επεξεργαζόταν το ασήμι και το χρυσάφι είναι η χυτή, η σφυρήλατη ή φουσκωτή και η συρματερή, ενώ η διακόσμηση ολοκληρώνεται με το χάραγμα ή το σκάλισμα. Τα δημιουργήματα του χρυσικού στολίζονται ακόμη με πολύτιμες ή κοινές πέτρες, με σμάλτο ή με σαβάτι. |
 |
 |
Ο Γανωτής
Την τέχνη του Γανωτή ή του Καλατζή εξασκούσαν οι χαλκοματάδες, οι τεχνίτες δηλαδή που κατασκεύαζαν κάθε είδους χάλκινα αντικείμενα, όπως σκεύη για τις καθημερινές ανάγκες τους σπιτιού ή απλά εκκλησιαστικά σκεύη.
Τα χάλκινα αντικείμενα και μάλιστα αυτά που χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του σπιτιού, πρέπει κάθε τόσο να γανώνονται με καλά(γ)ι, ώστε να προστατεύεται η επιφάνειά τους από την οξείδωση.
Εργαλεία του γανωτή είναι το τσιμπίδι, με το οποίο κρατάει το χάλκωμα πάνω από τη φωτιά και ο νταβάς, ένα μεγάλο ταψί μέσα στο οποίο ρίχνει τα ψήγματα που περισσεύουν από το καλάι, για να τα χρησιμοποιήσει ξανά.
Υλικά που χρησιμοποιεί είναι το σπίρτο (υδροχλωρικό οξύ), το λησιαντήρι (χρωριούχο αμμώνιο), άμμος ή κουρασάνι (τριμμένο κεραμίδι) και βέβαια το καλά(γ)ι.
Ο γανωτής ακολουθεί το εξής πρόγραμμα: πρώτα καθαρίζει το σκεύος, αλείφει της σωτερική του επιφάνεια με σπίρτο και την τρίβει με άμμο ή κουρασάνι. Έπειτα θερμαίνει το σκεύος και το αλείφει εσωτερικά με λησιαντήρι. Κατόπιν, ρίχνει το καλάι και αφού λιώσει, το απλώνει με ένα πανί ή βαμβάκι. Τα ψήγμα που περισσεύουν από το καλάι τα μαζεύει στο νταβά. Τέλος, με ένα πανί γυαλίζει το χάλκωμα. |
Ο Κηροπλάστης
Ο κηροπλάστης μπορεί να ασκήσει την τέχνη του σε ένα απλό χώρο, κατά προτίμηση ισόγειο ή κατώι σπιτιού, που να διαθέτει τζάκι με χαμηλή καμινάδα.
Για να φτιάξει τα κεριά και τις λαμπάδες χρησιμοποιεί σπάγγο και κερί. Τα σύνεργα του είναι το καζάνι ή χαρανί, η σκούφια, το στεφάνι ή τελάρο για το λιωμένο κερί, η ανέμη και η κάσα για τα φυτίλια. Απαραίτητα επίσης είναι ο κουβάς και το κατσαρόλι, η κουτάλα και κομμάτια λινάτσα ή άλλο χοντρό ύφασμα για να σουρώσει το λιωμένο κερί. Τέλος, χρειάζεται ένα πάγκος για την τοποθέτηση των έτοιμων κεριών και η ζυγαριά - παλάντζα, για το ζύγισμα των κεριών που πουλάει. |
 |
 |
Ο Μπαλωματής
Είναι αυτός που διορθώνει όλα τα είδη παπουτσιών. Την τέχνη του μπαλωματή, ή σωστότερα το επάγγελμα, συνήθως το εξασκούσαν συμπληρωματικά μερικοί από τους αγρότες. Ένα επάγγελμα ταπεινό, χωρίς δημιουργικές αξιώσεις, μα ωστόσο χρήσιμο.
Εύκολη σχετικά τέχνη, επειδή για την εξάσκησή της δεν ήταν απαραίτητο το εξοπλισμένο εργαστήρι, παρά μόνο μερικά τσαγκαροσούβλια (σουβλιά, ψαλίδια, τανάλιες) και ένα μικρός πάγκος. |
Ο Καμπανάς
Η τέχνη της καμπάνας θα υπάρχει όσο υπάρχει και η θρησκεία μας, έλεγε ένας παλιός καμπανάς. Οι καμπανάδες είχαν το μόνιμο εργαστήρι τους στη Στεμνίτσα, όπου έφτιαχναν τις μικρές κατασκευές που μεταφέρονταν εύκολα, αλλά κυρίως ήσαν πλανόδιοι. Έχοντας τα απαραίτητα σύνεργά τους φορτωμένα στα ζώα, γυρίζανε στα χωριά και τις πόλεις και εκεί έστηναν το πρόχειρο ή και το σχετικά μόνιμο εργαστήρι, ιδίως όταν οι παραγγελίες για νέες κατασκευές ήταν πολλές.
Βασικό υλικό που μεταχειρίζεται ο καμπανάς είναι ο μπρούντζος, ο ορείχαλκος. Ο μπρούντζος - που είναι κράμα από χαλκό και κασσίτερο ή καλάι - χρησιμοποιείται για την κατασκευή της καμπάνας σε αναλογία 78-82% χαλκός και 22-18% κασσίτερος. Συμπληρωματικά υλικά που χρειάζεται ο τεχνίτης για να φτιάξει τα καλούπια για την καμπάνα είναι τούβλα και λάσπη από ειδικό χώμα, κοκκινόχωμα ή Ασπροπουλιά.
Εργαλεία του καμπανά είναι το στεφάνι, που αποτελεί την οριζόντια βάση της κατασκευής, η κάσα ή το παντέφτι, το εξωτερικό σιδερένιο καλούπι σε σχήμα κώνου και το τρέσο ή το μοδέλο ή η ρόδα, ένας είδος διαβήτη που ρυθμίζεται ανάλογα για να σχηματίσει το εσωτερικό και το εξωτερικό καλούπι της καμπάνας. Ακόμη, χρησιμοποιεί σπάτουλες, μυστριά, τσιμπίδια, σιδεροπρίονα και αρνάρια (λίμες). Τέλος, απαραίτητος είναι ο φούρνος με το φυσερό, όπου λιώνουν τα μέταλλα. |
 |
 |
Τα Προικιά
Τα προικοσύμφωνα αυτά μας δίνουν την ευκαιρία να αναφερθούμε σύντομα στο θεσμό των προικιών. Πρόκειται για κεντημένα και υφαντά είδη της φορεσιάς και του σπιτιού, που έπαιρνε μαζί της η νιόπαντρη και της ανήκαν αποκλειστικά. Σε περίπτωση θανάτου της και εάν ήταν άτεκνη, τα ρούχα επέστρεφαν στο πατρικό της. Τα προικιά ήταν κινητή περιουσία της νέας που, συνήθως, ετοίμαζε η ίδια με τη βοήθεια της μητέρας της.
Ο θεσμός των προικιών διακρίνεται από αυτόν της προίκας και δίνονταν πριν από το γάμο. Η προίκα σε μορφή χρημάτων ή ακίνητης περιουσίας δεν αποτελούσε πάντα υποχρέωση των γονέων προς την κόρη τους ενώ τα προικιά, έστω και λίγα, δεν έλειπαν από καμία κοπέλα τη στιγμή του γάμου της. Πολλές φορές τα προικιά δεν διακρίνονται από την προίκα επειδή με αυτή τη μορφή, κυρίως στις αγροτικές κοινωνίες, η νέα έπαιρνε την προίκα της ως αμοιβή για την εργασία στους αγρούς και τη συμμετοχή στην παραγωγή.
Η προίκα αποτελούσε μέριμνα όλης της οικογένειας ενώ τα προικιά ήταν καθήκον της μητέρας. Ακόμα και σήμερα η μητέρα είναι, σε μεγάλο βαθμό, επιφορτισμένη να μυήσει και να ενθαρρύνει την κόρη στην ιδέα του γάμου και των προικιών.
Πλούσιος συμβολισμός κρύβεται στη συνοδεία της κόρης από τα προικιά της. Η νέα συνοδευόμενη από αυτά έδειχνε στην καινούρια της οικογένεια της καλές τις σχέσεις και τους δεσμούς με το πατρικό της, που φρόντισε να την εξοπλίσει με τα απαραίτητα του νοικοκυριού.
Η σημαντικότητα των προικιών υπογραμμίζεται πρώτα από το γεγονός ότι τα προικιά αποτελούσαν και αποτελούν ακόμη μια σημαντική συναλλαγή γάμου και δεύτερο με την έκθεση τους σημαδεύεται ένας κοινωνικός ανταγωνισμός.
Η γυναίκα στην παραδοσιακή Ελλάδα αποκόμιζε την καινούρια της θέση από τα προικιά και όλο το συμβολισμό που κρυβόταν πίσω από αυτά. Ο γάμος σε συνδυασμό με αυτά προσέδιδαν στη γυναίκα μια αναγνωρισμένη θέση στην κοινωνία.
Με την έκθεση των προικιών η νέα δεν έδειχνε μόνο την προκοπή της αλλά και την οικονομική επιφάνεια της οικογένειας της. Επίσης, σε εποχές όπου οι ανύπαντρες γυναίκες δεν κυκλοφορούσαν ούτε στην αγορά του χωριού ούτε σε άλλους δημόσιους χώρους (μόνο στην Εκκλησία), η έκθεση των προικιών συνδυαζόταν με την πρώτη δημόσια εμφάνιση - «έκθεση» - της κόρης μέσα από τα χειροποίητα έργα της. Έτσι, το έθιμο αυτό αποτελούσε, μέχρι πρόσφατα, την τομή των δυο σφαιρών του δημοσίου και ιδιωτικού βίου. Δημιουργούσε για πρώτη φορά μια κοινωνική συνδιαλλαγή μεταξύ της νέας και της κοινωνίας.
Με την πάροδο του χρόνου η μορφή των προικιών έχει αλλάξει εφόσον τα είδη που αποτελούν δεν είναι πια χειροποίητα αλλά αγοραστά και τυποποιημένα βιομηχανικά. Η όλη ψυχική και οργανική ενέργεια που διοχετευόταν στην κατασκευή τους διοχετεύεται τώρα στην αγορά τους και αποτελεί χρηματική επένδυση.
Το ενδιαφέρον στοιχείο στην όλη αντιμετώπιση των αγοραστών οικιών είναι το γεγονός ότι τα διάφορα αυτά είδη στολίζονται με βιομηχανοποιημένα κεντίδια και δαντέλες σε απομίμηση των χειροποίητων, πράγμα που αποδεικνύει ότι υποσυνείδητα συνεχίζεται η παράδοση υποταγμένη σε σύγχρονες μεθόδους και ανάγκες. |
Κεραμικά
Η συλλογή Σαββόπουλου περιλαμβάνει αξιόλογα έργα των Μηνά Αβραμίδη και Ν. Θεοδώρου, δυο από τους σημαντικότερους επώνυμους Έλληνες λαϊκούς κεραμιστές.
Η συλλογή αποτελείται κυρίως από πιάτα, η επιφάνεια των οποίων κατ'εξοχήν προσφέρεται για να δεχτεί τα πολύπλοκα θέματα του Μηνά Αβραμίδη.
Η θεματογραφία και η τεχνοτροπία του Μηνά Αβραμίδη έχουν αναμφισβήτητα πάρει στοιχεία τόσο από τη Βυζαντινή όσο και από την Ανατολική αγγειογραφία. Όμως τα έργα του είναι μοναδικά και εντελώς δικά του.
Τα έργα της συλλογής χωρίζονται στις εξής μεγάλες θεματικές ενότητες:
1. Παλαιά Διαθήκη και Ορθόδοξη Εικονογραφία
2. Βυζαντινή και Ανατολική Παράδοση
3. Αρχαία Ελληνική Ιστορία και Μυθολογία |
 |
|
Κεντήματα
Κέντημα Κρήτης
Το κρητικό κέντημα που εκτίθεται στο μουσείο (διαστ. 1,67 μ.Χ. 0,4 μ.) είναι ένα τμήμα ποδόγυρο γυναικείου πουκάμισου, που φορέθηκε μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα. Σπάνια έχουν διασωθεί τα πουκάμισα ολόκληρα, τα οποία είναι γενικά φαρδιά κάτω και στενά στο στήθος.
Οι ποδόγυροι αυτοί παρουσιάζουν ένα σταθερό τύπο επαναλαμβανόμενων μοτίβων. Η κεντήστρα φαίνεται να σέβεται την παράδοση εφόσον δεν ξεφεύγει από το σχέδιο, το χρώμα και τη βελονιά. Γοργόνες, πουλιά και γαρίφαλα αποτελούν τα κυρίαρχα μοτίβα. Διακρίνονται σε μονόχρωμα (μπλε κλωστή) ή σε πολύχρωμα (συνδυασμός από πορτοκαλί πράσινες, μπλε και κίτρινες κλωστές). Οι κυριότερες βελονιές είναι η κρητική φτερωτή ή αλυσιδωτή, το ψαροκόκκαλο, η σατέν οι γαλλικοί κόμποι.
Μ΄ αυτά τα κεντήματα που σώζονται τμηματικά, έχουν ασχοληθεί Έλληνες και ξένοι μελετητές, επειδή πρόκειται για πραγματικά αριστουργήματα φτιαγμένα από Κρητικές κεντήστρες. Τα στοιχεία που συνιστούν τη σπουδαιότητα αυτού κεντήματος είναι ο πλούσιος διάκοσμος του οποίου τα θέματα δείχνουν καθαρά επιδράσεις από το Βυζάντιο (δικέφαλος αετός), την Ανατολή (άνθη μέσα στα βάζα) και την Δύση από την παραμονή των Ενετών στο νησί μέχρι το 17ο αιώνα.
Έχουν χρονολογηθεί ποδόγυροι κεντημένοι και το 18ο αιώνα κυρίως κομμάτια που βρίσκονται (σε αποθήκες και εκθέσεις) μουσείων της Αγγλίας (Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο) και της Αμερικής (Textile Museum στην Washington D.C.). Στην Αθήνα, παρόμοια κεντήματα υπάρχουν στις Συλλογές του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής τέχνης και του Μουσείου Μπενάκη. |
Φορεσιές
Για την έκθεση του δευτέρου ορόφου του Μουσείου επιλέχθηκαν τα αντιπροσωπευτικότερα εξαρτήματα και ολόκληρες φορεσιές από ηπειρώτικη και νησιωτική Ελλάδα
Έτσι διαμορφώθηκαν οι ενότητες - προθήκες με:
- φορεσιές και εξαρτήματα των Καραγκούνηδων και Σαρακατσάνων,
- φορεσιά της νύφης από Σαλαμίνα και
- πουκάμισα, σεγκούνες και πόδες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
|
Καραγκούνικη και Σαρακατσάνικη Φορεσιά
Οι Καραγκούνηδες και Σαρακατσάνοι είναι δύο ομάδες με ιδιόμορφη τέχνη που είναι έκδηλη και στις φορεσιές τους. Η ανδρική και η γυναικεία φορεσιά της κάθε ομάδας διακρίνεται από διαφορετικά χρώματα, σχέδια και είναι υφασμένα και κεντημένα στα διάφορα εξαρτήματα. Όλες αυτές οι διαφορές οφείλονται σε ιδιότυπες και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, ήθη και έθιμα.
Οι Καραγκούνηδες αγρότες κάτοικοι της πεδινής Θεσσαλίας, υπήρξε ανέκαθεν ένας αμετάκλητος πληθυσμός λόγο της φύσης της οικονομίας σε αντίθεση με τους Σαρακατσάνους που, ως κτηνοτρόφοι, ήσαν υποχρεωμένοι να μετακινούνται συνεχώς προς εξασφάλιση τροφής των κοπαδιών τους. |
 |
 |
Εικόνες
Η συλλογή εικόνων του Γιάννη και της Ειρήνης Σαββοπούλου, καρπός της αγάπης τους για τα ελληνικά πράγματα προέρχεται από τον παλαιοπώλη Γιορβάση Τοζάκογλου, ο οποίος διατηρούσε αρχαιοπωλείο στη Κωνσταντινούπολη έως το 1938. Τότε, το μετέφερε αρχικά στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Αθήνα.
Οι εικόνες του Μουσείου Στεμνίτσας χρονολογικά τοποθετούνται, εκτός από μία του τέλους 17ου αι., στο 18ο αι. αλλά το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στο 19ο αιώνα.
Περιλαμβάνει δηλαδή ένα φάσμα καλλιτεχνικής δημιουργίας πάνω από διακόσια χρόνια που προέρχεται κυρίως από εργαστήρια της Βόρειας Ελλάδας, χώρος όπου άνθισε τον 18ο και 19ο αιώνα η αγιογραφία.
Είναι σημαντικό ότι δεκαοκτώ εικόνες της συλλογής είναι χρονολογημένες με επιγραφή, ορισμένες φέρουν και τα ονόματα αφιερωτών και σε οκτώ περιπτώσεις την υπογραφή των ζωγράφων.
Επίσης, σε τέσσερις περιπτώσεις στην πίσω όψη της εικόνας σημειώνονται οικογενειακές ενθυμήσεις, όπως γεννήσεις. Αυτό κάνει τη συλλογή περισσότερο ενδιαφέρουσα, από αρχαιολογική άποψη, γιατί παρέχει στην έρευνα ένα ασφαλές συγκριτικό υλικό για τη χρονολόγηση αλλά και την εκτίμηση της πλούσιας παραγωγής εικόνων των ύστερων χρόνων της Τουρκοκρατίας.
Επιπλέον, οι ιστορικές πληροφορίες που μας παρέχουν οι λίγες αυτές επιγραφές συμβάλλουν στη σκιαγράφηση της κοινωνικής ιστορίας της εποχής. Δυστυχώς η μελέτη της τέχνης αυτών των χρόνων είναι ακόμη στα σπάργανα και κυρίως όσον αφορά στη λαϊκή έκφραση της αγιογραφίας, γεγονός που μας αναγκάζει σε υπό αίρεση χρονολογήσεις και εντοπισμό εργαστηρίων. |
Κείμενα - πληροφορίες: Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας
Φωτογραφίες: Μυρτώ Αδαμαντιάδη |
|
|
| ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ |
|
|
 Εξερευνήσεις |
|
|
|
 |
|
| |
|
|
|
