Μουσείο

Το κτίριο που στεγάζει το Μουσείο αναστηλώθηκε με την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και από τον Αύγουστο του 1998 άρχισε να λειτουργεί με έκθεση αντιγράφων έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Η παράδοση αναφέρει ότι σε αυτό το σπίτι γεννήθηκε ο μεγάλος ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco) 1541 - 1614. Αναφέρει ότι γεννήθηκε 25 χλμ. βορειοδυτικά έξω από τον Χάνδακα Ηράκλειο), δίπλα σε ένα βυζαντινό ναό.
Η περιοχή αυτή ονομάζεται Θεοτοκιανά και είναι από τους πρώτους οικισμούς του Φόδελε.
Η αναστήλωση ξεκίνησε το 1982 και διήρκεσε πέντε χρόνια.
Το οίκημα βρέθηκε με σοβαρές φθορές από το χρόνο και αναστηλώθηκε ακριβώς όπως ήταν ο αρχικός του σχεδιασμός. Στο εσωτερικό του υπάρχει φωτογραφικό υλικό από τον ερχομό των καθηγητών του Πανεπιστημίου Βαλιαδολίδ της Ισπανίας στις 27 Ιουλίου 1934, όπου θέλησαν να αποδώσουν φόρο τιμής στο μεγάλο μας ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο και στη γενέτειρά του το Φόδελε.
Επιπλέον υπάρχει φωτογραφικό υλικό και πληροφορίες από τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, στο Φόδελε το 1964.
Ακόμη θα δείτε πληροφορίες σχετικά με τους απογόνους του Θεοτοκόπουλου, αναπαράσταση της αίθουσας ζωγραφικής (atelier) και 24 έργα του σε μορφή slides.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Κρητικός, ο Έλληνας

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), ο Κρητικός, ο Έλληνας, ο κορυφαίος ζωγράφος. Είναι ο Στρατηγός και ο Παππούς του Καζαντζάκη. Και μόνο το όνομα Έλληνας που του δόθηκε αρκεί να δώσει το μέγεθος του και πόσο μας τιμά. "Μαϊστορας" αγιογράφος καταξιωμένος ήδη σε νεαρή ηλικία στο Χάνδακα, στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, εγκατέλειψε τη γενέτειρα, όπως τόσοι άλλοι, για την οικουμενική του πορεία. Όμως το πρώτο συστατικό στοιχείο στην τέχνη του το πήρε από τη βυζαντική ζωγραφική, που ο Χάνδακας ήταν τότε το παγκόσμιο κέντρο της.

Ανήσυχο πνεύμα, σαν γνήσιος Κρητικός, άνοιξε τα φτερά του για τη Βενετία της Ιταλίας, τη μητρόπολη του πολιτισμού, των γραμμάτων και της τέχνης στην Ευρώπη. Εκεί γνώρισε ένα από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της εποχής, τον Τιτσιάνο, και ενσωμάτωσε στη ζωγραφική του κοσμοθεωρία, σαν δεύτερο βασικό στοιχείο το φως (την "Αστραπή") και το χρώμα.
Κατέληξε στην Ισπανία, όπου η ζωή του γνώρισε δραματική κορύφωση. Εδώ αναμετρήθηκε με την Ιερή Εξέταση. Η αναμέτρηση ήταν ανάμεσα στο καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, στην ελευθερία και τη μισαλλοδοξία, την πίστη και το φανατισμό. Ήταν η αιώνια αναμέτρηση του Φωτός με το Σκότος. Ο Θεοτοκόπουλος είχε όλα τους πίνακές του, το Φώς και τις αξίες του ανυπότακτου πολιτισμού που τον γέννησε.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο ζωγράφος υπόγραφε τα έργα του με το επώνυμο Κρής, όταν ήτανε στην Κρήτη και ζωγράφισε αγίους.

Το αυθεντικό έργο του "Η βάπτιση" βρίσκεται στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου, ύστερα από την αγορά του από τον Δήμο Ηρακλείου με την συνδρομή πολλών Ηρακλειωτών έναντι ενός σημαντικού ποσού, δίνοντας την δυνατότητα στους επισκέπτες του μουσείου να θαυμάσουν ένα από τα ωραιότερα έργα του μεγάλου ζωγράφου.

"Τι κι αν πέθανε πριν τριακόσια πενήντα χρόνια, όταν η ουσία της αγωνίας του είναι μια με τη δική μας, όταν η οργή, αυτή που γκρεμίζει και φτιάχνει είναι και σημερινή, όταν την παρουσία του αρχίζει ο αιώνας μας και την αγγίζει".

Αυτό σημειώνει το 1964, χρονιά χαρακτηριζόμενη ως "έτος Γκρέκο", η επιτροπή του εορτασμού σ'ένα αφιέρωμα για τα τριακόσια πενήντα χρόνια από το θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Στα πλαίσια αυτού του εορτασμού η πολιτική και πνευματική ηγεσία της χώρας και ξένη διπλωματία τίμησαν με την παρουσία τους στην πλατεία του χωριού, την τελετή για τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Γκρέκο, που φιλοτέχνησε και χάρισε ο γλύπτης Θ. Απάρτης, στη γενέτειρα του μεγάλου ζωγράφου.
Εκεί, δίπλα στον γέρικο πλάτανο, μένει πάντα εντοιχισμένη η πλάκα που προσέφεραν το 1934 οι Ισπανοί εκπρόσωποι του Πανεπιστημίου του Βαλλιαδολίδ, με χαραγμένη τη μορφή του ζωγράφου και την αναμνηστική επιγραφή για το προσκύνημα τους.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε κατά την παράδοση στο Φόδελε Ηρακλείου Κρήτης, το 1541. Θα έρθει στον Χάνδακα για να μαθητεύσει κοντά σε Σιναϊτες μοναχούς. Εδώ θα βρει τις πρώτες εκφραστικές φόρμες του και 25 χρονών περίπου, γύρω στα 1566, "μαϊστρος" ζωγράφος θα αναζητήσει την τύχη του και την ανάδειξη του ταλέντου του σε άλλους ορίζοντες.

Πρώτος σταθμός η Βενετία όπου μένει για 4 χρόνια. Εδώ θα του δοθεί η ευκαιρία να μαθητεύσει κοντά στον Τιτσιάνο και να δουλέψει κοντά σε μεγάλους ζωγράφους της ώριμης αναγέννησης όπως ο Τιντορέττο, ο Βερονέζε, ο Μπασάνο κ.α. Επόμενος σταθμός είναι η Ρώμη όπου φτάνει το 1570. Θα ασχοληθεί εδώ και με την αρχιτεκτονική και τη γλυπτική.

Το 1577 θα φύγει για την Ισπανία, πρώτα στην Μαδρίτη και στην συνέχεια στο Τολέδο για να ζωγραφίσει το εικονοστάσιο του Σάντο Ντομίγκο ελ Αντιγκόνο. Εδώ θα μεγαλουργήσει το ταλέντο του και θα σταματήσει να δουλεύει μόνο όταν πεθάνει το 1614.
Στο έργο του, το κύριο μέσο έκφρασης είναι το χρώμα. Ο ζωγράφος εγκαταλείπει βαθμιαία τα ζεστά χρώματα που αγαπούν οι συνάδελφοί του αυτήν την εποχή και χρησιμοποιεί ψυχρά χρώματα σε πρασινογάλαζους τόνους με σεληνιακές ανταύγειες. Τα ψυχρά χρώματα, ο σκληρός φωτισμός, η ελεύθερη πινελιά, υπογραμμίζουν το βαθύτερο περιεχόμενο των έργων του και το ξεχωρίζουν από τις δημιουργίες της αναγέννησης και του μανιερισμού.

Γενικώς πάντως το έργο του εντάσσεται μέσα στα πλαίσια του μανιεριστικού κινήματος ενώ με τα τελευταία έργα του εκδηλώνει εξπρεσιονιστικές τάσεις, για τις οποίες θεωρείται πρόδρομος σε μοντέρνα κινήματα. Το έργο του Γκρέκο αναφέρεται κυρίως σε θρησκευτικά θέματα, περιλαμβάνει ωστόσο και ένα μεγάλο αριθμό πορτραίτων. Στα κατάλοιπά του βρέθηκαν 115 πίνακες, 15 σκίτσα και 150 σχέδια.