Τα Ψαρά είναι ένα μικρό νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου, που το όνομά του έχει γραφτεί με ολόχρυσα γράμματα στο βιβλίο της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας καθώς η συμβολή του στην Επανάσταση του 1821, υπήρξε καθοριστική.
Τα Ψαρά έχουν έκταση 42 τ. χλμ. Το έδαφος του νησιού είναι άγονο στο μεγαλύτερο μέρος του, ενώ υπάρχουν και λίγες πεδινές εκτάσεις.
Ο μοναδικός οικισμός του νησιού είναι κτισμένος αμφιθεατρικά γύρω από το ιστορικό λιμάνι του νησιού. Η αρχιτεκτονική δόμηση όλου του οικισμού ακολουθεί την Αιγαιοπελαγίτικη παράδοση. Έτσι, τα σπίτια είναι - ως επί το πλείστον - διώροφα με κεραμοσκεπές και κατάλευκα.
Περπατώντας κανείς στους δρόμους των Ψαρών αντιλαμβάνεται την μοναδικότητα του τόπου. Οι όμορφες εικόνες που αντικρίζεις και κυρίως οι καλόκαρδοι κάτοικοι, απόγονοι των ηρώων της Επανάστασης του '21, που μιλούν με περηφάνια και συγκίνηση για τους αγώνες των προγόνων τους και τα δεινά που πέρασε το νησί τους, σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι στην καρδιά της Ελλάδας.
Κατά την περιήγησή σας στα Ψαρά θα δείτε το σπίτι του μπουρλοτιέρη Κωνσταντίνου Κανάρη.
Επίσης, αξίζει να επισκεφθείτε το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου που βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού και ιδρύθηκε κατά τον 17ο αιώνα όπου το νησί γνώριζε μεγάλε οικονομική άνθηση. Στη βιβλιοθήκη της μονής φυλάσσονται σπάνια χειρόγραφα και ιερατικά βιβλία, τυπωμένα στη Βενετία και τη Μόσχα.
Οι μικρές αμμουδιές και οι περίπατοι στο ήρεμο τοπίο
με τους πολλούς θάμνους -κυρίως θυμάρι, που δίνει
θαυμάσιο μέλι, η κοπανιστή, τα ψάρια και οι αστακοί
είναι τα Ψαρά, η πατρίδα του Κωνσταντίνου Κανάρη.
Στον αμφιθεατρικά χτισμένο οικισμό των Ψαρών μπορείτε
να επισκεφθείτε το σπίτι του πυρπολιτή Κωνσταντίνου
Κανάρη και να κολυμπήσετε στον Κάτω Γιαλό και το
Κατσούνι. Στις 22 Ιουνίου γιορτάζεται πανηγυρικά
η επέτειος του ολοκαυτώματος των Ψαρών. Μην ξεχάσετε
να ψωνίσετε το φημισμένο θυμαρίσιο μέλι και τη μυζήθρα
που παράγεται στο νησί.
ΤΑ ΝΗΣΑΚΙΑ
Έξι είναι τα νησάκια που υπάρχουν γύρω απο τα Ψαρά, συνολικής έκτασης 15 τ.χλμ.:
Το Κάτω νησάκι του Αγίου Νικολάου, το Δασκαλιό, το Πρασονήσι και τα Νησόπουλα, με μεγαλύτερο τα Αντίψαρα. Εκεί που σύμφωνα με το μύθο κατέφυγαν οι Ψαριανοί όταν τα Ψαρά "γέμισαν φίδια". Είναι ακατοίκητα και μόνο δύο εξωκκλήσια υπάρχουν πάνω στα Αντίψαρα, όμως οι ακρογιαλιές τους είναι μοναδικές! Αξίζει να τις επισκεφτεί κανείς με κάποιο πλεούμενο και να χαρεί ένα μπάνιο στα δροσερά και καθάρια νερά του.
Το Δασκαλιό είναι ένα νησάκι νότια της περιοχής Αρχοντίκι.Υπάρχουν πολλές παραδόσεις γαι το που οφείλει το όνομά του. Άλλοι λένε πως παλιά υπήρχε σχολείο, όπου είχαν, όμως, τη δυνατότητα να πηγαίνουν αποκλειστικά οι άρχοντες. Λένε μάλιστα πως είχε κτιστεί και δρόμος που το ένωνε με τα Ψαρά για να πηγαίνουν οι μαθητές. Πράγματι, μέσα στη θάλασσα σώζονται υπολείμματα τοίχου κτισμένου με ασβέστη, αλλά το πιθανότερο είναι να ήταν λιμενοβραχίονας για να φυλάγονται εκεί τα πλοία. Λέγεται ακόμα ότι εκεί λειτουργούσε ναυτική σχολή. Τίποτα δεν ξέρουμε σίγουρα. Εκείνο που σίγουρα είναι γνωστό είναι ότι το Δασκαλιό υπήρξε το τελευταίο φρούριο που έπεσε στους Τούρκους, καθώς οι υπερασπιστές του μάχονταν αρκετές μέρες μετά την ανατίναξη του Παλαιοκάστρου.
Κοντά στο Δασκαλιό βρίσκεται και το Αϊ-Νικολάκι, ή νησάκι του Αγίου Νικολάου, που οφείλει το όνομά του στο εξωκκλήσι του Αγίου. Αιματοβαμμένο κι αυτό το νησάκι, απο το 1824. Υπάρχουν ακόμη ίχνη απο αίματα στις πλάκες του μικρού ναού.
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο ναός του Αγίου Νικολάου, ένα «σπίτι» μεγαλόπρεπο για τον προστάτη των Ναυτικών, άρχιζε να κτίζεται απο το 1785. Χρόνια της μαύρης σκλαβιάς , αλλά και χρόνια που η ναυτιλία των Ψαρών, άρχιζε να αναπτύσσεται. Κουβαλούσαν οι Ψαριανοί τα μάρμαρα απο τα Θυμιανά της Χίου, απο νησιά του Αιγαίου, αλλά και απο πιό μακριά: απο τη Μάλτα και τη Μασσαλία! Κουβαλούσαν και οι Ψαριανές τα κεράσματα στους εργάτες μέσα στα πιο όμορφα πιάτα που είχαν στο νοικοκυριό τους. Κι όταν τελείωσε το χτίσιμο τα πήραν οι εργάτες και τα εντείχισαν στο εξωτερικό του ναού και μένουν μέχρι σήμερα μαρτυρία της ευλάβειας και της προσφοράς.
Το μήκος του ναού είναι 28 μέτρα, 14 το πλάτος και φτάνει μέχρι τα 24 μέτρα ύψος.Για το φωτισμό του είχαν σχεδιαστεί 67 παράθυρα και 8 πόρτες. Σήμερα υπάρχουν 51 και 7 αντίστοιχα. Είναι ναός τρισυπόστατος, ανακάτεμα Βασιλικής μετά τρούλου με μαρμάρινο τέμπλο, με κολώνες που καταλήγουν σε χρυσό στεφάνι πριν αρχίσει το κιονόκρανο. Το κωδωνοστάσιο (καμπαναριό) αντικατέστησε το παλιό που γκρεμίστηκε. Τα σκεύη του ναού, όλα τα αφιερώματα μεγάλης αξίας, όπως και τα ιερά σκεύη που είχε δωρίσει ο Βαρβάκης, κρυστάλλινοι πολυέλαιοι, καντήλια αργυρά και επίχρυσα, εικόνες απο καθαρό ασήμι, όλα λεηλατήθηκαν στην Καταστροφή του νησιού το 1824. Απο αυτά, μόνο το ιερό ευαγγέλιο σώζεται σήμερα.
Τη χρονιά που γεννήθηκε ο Κανάρης (1793), χρονολογία σημαδιακή, ολοκληρώθηκε ο ναός. Καταστράφηκε το 1824 και ανακαινίστηκε το 1863, όταν μετά την Καταστροφή οι Ψαριανοί άρχισαν να ξαναμαζεύονται στο νησί τους. Αξίζει ν' ανεβεί κανείς τα 60 σκαλοπάτια και να επισκεφτεί την εκκλησία που προσκύνησε ο Κανάρης πριν να ξεκινήσει για το μεγάλο του κατόρθωμα.
ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ, Η ΜΑΥΡΗ ΡΑΧΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ
Η Μαύρη Ράχη, το «σήμα κατατεθέν» των Ψαρών, βρίσκεται στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Παλαιοκάστρου που περικλείει το λιμάνι απο τη δυτική του πλευρά.
Το όνομα Παλαιόκαστρο μας κάνει να υποθέτουμε την ύπαρξη αρχαίου κάστρου στην περιοχή, ίχνη του οποίου, όμως, δεν έχουν βρεθεί.
Πάνω στο Παλαιόκαστρο βρίσκονται δύο ναοί σε ένα κτίσμα. Ο ένας είναι αφιερωμένος στα γενέθλια του Άι Γιάννη του Προδρόμου (24 Ιουλίου) και ο άλλος στην Αγία Άννα.
Σύμφωνα με τον Νικόδημο, μέσα στους ναούς κατασκευάστηκε δεξαμενή και κατά την ανασκαφή βρέθηκαν «αρχαιότητες» και μια άσπρη τετράγωνη πλάκα με γράμματα. |
Κατά την Επανάσταση οι Ψαριανοί τοποθέτησαν κανόνια πάνω στη Μαύρη Ράχη, μάλιστα το μεγαλύτερο το ονόμαζαν «Υψηλάντη» προς τιμή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και έκτισαν κανονιοστάσιο που το ονόμαζαν και «φρούριο». Το κανονιοστάσιο κτίστηκε νότια των ναών, πάνω στο τείχος του περιβόλου τους και μια τρύπα που υπήρχε στο έδαφος χρησιμοποιήθηκε για πυριτιδαποθήκη.
Η Μαύρη Ράχη έμεινε στην ιστορία για την αντίσταση των 120 υπερασπιστών της το 1824 και την αυτοθυσία τους με το να ανατιναχτούν, όταν είδαν ότι ο αγώνας ήταν πια μάταιος.
Σήμερα, μερικά τείχη και ένας βράχος στη θέση της πυριτιδαποθήκης μένουν απο το παρελθόν αυτό και ένα λιτό μνημείο προς τιμήν εκείνων των ηρώων που την υπερασπίστηκαν... Η θέα απο κει πάνω είναι μαγευτική. Στέκεσαι κι αγναντεύεις όλο τον οικισμό, το λιμάνι και μετράς τα ξωκκλήσια που βρίσκονται σκορπισμένα παντού στο νησί! |
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Στο Μοναστήρι της Παναγιάς, αφιερωμένο στην Κοίμησή Της , είναι τυχερός όποιος βρεθεί ένα δειλινό του καλοκαιριού. Όλο το Αιγαίο μπροστά του! Βλέπει τη Σκύρο και μπορεί να διακρίνει και τ' Άγιο Όρος , αν ο καιρός είναι καλός. Παραδίπλα η Λέσβος και δεξιά η «Μέλαινα Άκρη» της Χίου, το ιστορικό Μελανιός. Το μοναστήρι βρίσκεται βόρεια, περίπου 9χλμ.απο την πόλη.
Η ιστορία της μονής δεν είναι γνωστή με ακρίβεια.Υπολογίζεται ότι χτίστηκε το 1780 σε θέση που προηγουμένως υπήρχε ένα μικρό εκκλησάκι. Ο αρχιτέκτονας του ναού ήταν Ρουμελιώτης και τον έκτισε όμοιο με τους ναούς του Αγίου Όρους.Σιγά-σιγά μεγάλωνε με τις προσθήκες κελιών. Και εδώ έφερναν οι Ψαριανοί μάρμαρα απο μακριά. Μάλιστα,για να μεταφέρουν μαρμάρινες κολώνες απο την παραλία μέχρι την θέση του μοναστηριού, οι Ψαριανοί τις έδεναν με τα σχοινιά του πλοίου στα οποία είχαν δέσει τις άγκυρες στην άλλη άκρη. Στερέωναν τις άγκυρες σε κάποιο μέρος στη στεριά και έσερναν τις κολώνες μέχρι εκεί. Μετατόπιζαν στη συνέχεια τις άγκυρες και ξανατραβούσαν τις κολώνες. Το σημείο που έβγαλαν τα μάρμαρα οι Ψαριανοί, μέχρι σήμερα, το λένε Κολώνες. Υπάρχει βέβαια και η παράδοση ότι ο ναός θα χτίζονταν ακόμη πιο μεγαλόπρεπος. Αλλά ένα πλοίο Ψαριανό που ερχόνταν με μάρμαρα για την Παναγιά, λόγω της θαλασσοταραχής βούλιαξε εκεί, βόρεια κοντά στην παραλία, μαζί με την πραμάτεια του. Κι όταν η θάλασσα είναι γαλήνια μπορεί να δεί κανείς στο βυθό της ν' ασπρίζουν τα μάρμαρα. Το μοναστήρι περιτριγυριζόνταν απο περιβολάκια, πηγάδια και πράσινο. Μια αληθινή όαση στη γυμνή ψαριανή γη. Στην καταστροφή του νησιού, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά για να το καταστρέψουν και να το λεηλατήσουν. Όμως το μοναστήρι γλίτωσε προσωρινά χάρη στα μελίσσια που πέταξαν οι καλόγεροι στον εχθρό.
Στη βιβλιοθήκη της μονής σώζονται σπάνια χειρόγραφα και ιερατικά βιβλία τυπωμένα στη Βενετία και τη Μόσχα. Υπήρχε και μια εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με την υπογραφή του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο). Οι Ψαριανοί που γλίτωσαν στην Καταστροφή , θέλοντας να την περισώσουν, την μετέφεραν στη Σύρο, όπου υπάρχει μέχρι σήμερα, στον ναό της Κοίμησης ή Παναγία των Ψαριανών.
Στη χάρη Της, το Δεκαπενταύγουστο, πολλοί πιστοί περνάνε όλη τη νηστεία εκεί, ενώ υπάρχει και το έθιμο της μεταφοράς της εικόνας της Κοίμησης απο την Παναγία στο ναό της Μεταμόρφωσης την 1η Αυγούστου.
Μετόχια της Μονής είναι: του Αγίου Ευθυμίου μέσα στον οικισμό, της Ζωοδόχου Πηγής, της Αγίας Τριάδος στον Ξερόκαμπο και της Παναγίας της Βατούσαινας στο Βάτο, όλα τα κτίσματα του 18ου αιώνα. |
Εξερευνήσεις
